Hoe effectief is het griepvaccin?

De Amerikaanse ‘Centers for Disease Control and Prevention (CDC) voeren jaarlijks onderzoeken uit om te bepalen hoe goed het influenza (griep) vaccin tegen griep beschermt. Hoewel de effectiviteit van het vaccin kan variëren, blijkt uit recente studies dat griepvaccinatie het risico op griep met tussen 40% en 60% vermindert. In het algemeen lijken de huidige griepvaccins beter te werken tegen influenza B en influenza A (H1N1) virussen en bieden een lagere bescherming tegen influenza A (H3N2) virussen.

Welke factoren beïnvloeden de werking van het vaccin
Hoe goed het griepvaccin werkt (of het vermogen om griep te voorkomen) kan variëren van seizoen tot seizoen. De effectiviteit van het vaccin kan ook variëren, afhankelijk van de persoon die wordt gevaccineerd. Bij de bescherming tegen griep spelen twee factoren een belangrijke rol:

1. Conditie en leeftijd van de persoon die wordt gevaccineerd;
2. Hoeveel bescherming het vaccin biedt tegen het virus, dat zich op dat moment verspreidt. In de loop der jaren is gebleken, dat het griepvaccin niet goed bestand is tegen de influenzavirussen van dat moment. In dat geval zal dit vaccin geen voordeel opleveren. Indien er een goede match bestaat tussen het griepvaccin en die virussen, zal dit voordeel bieden bij het voorkomen van griep.

Ook is de afgelopen jaren gebleken, dat, indien het juiste vaccin is ontwikkeld tegen de heersende virussen, de werking afhankelijk is van de persoon die is ingeënt.
In ieder griepseizoen proberen onderzoekers te bepalen hoe goed griepvaccins werken als openbare gezondheidsinterventie. Hoe goed een griepvaccin werkt kan variëren op basis van ontwikkeling, uitkomsten van onderzoek, bestudeerde populatie en het seizoen, waarin het griepvaccin werd ontwikkeld. Deze verschillen kunnen het lastig maken om de resultaten van een studie te vergelijken met andere studies.

Wat zijn de voordelen van griepvaccinatie?
Ondanks het feit dat het griepvaccin goed kan werken, zijn er vele redenen om ieder jaar een griepvaccin toegediend te krijgen.

• Griepvaccinatie kan voorkomen dat men griep krijgt;
• Griepvaccinatie kan het risico op griepgerelateerde ziekten verminderen, ook bij kinderen en oudere volwassenen;
• Griepvaccinatie is een belangrijk preventief hulpmiddel voor mensen met een chronische ziekte. Griepvaccinatie is geassocieerd met lagere percentages van enkele hartaandoeningen bij mensen met hartklachten, vooral bij degenen die dat afgelopen jaar een hartprobleem hebben gehad;
• Griepvaccinatie is ook geassocieerd met verminderde ziekenhuisopnamen bij ziekten als diabetes (79%) en chronische longziekte (52%);
• Vaccinatie helpt vrouwen tijdens en na de zwangerschap te beschermen. Het toedienen van een vaccinatie kan ook een baby na de geboorte beschermen tegen griep. (Mama produceert antilichamen voor de baby tijdens haar zwangerschap). Uit onderzoek over de effectiviteit van griepvaccin bij zwangere vrouwen bleek, dat vaccinatie de kans op acute griepgeassocieerde luchtweginfectie met ongeveer de helft verminderde.
  Uit verschillende onderzoeken is gebleken, dat griepvaccin bij een zwangere vrouw het risico op griep bij haar baby met de helft kan verminderen. Dit beschermende voordeel werd gedurende enkele maanden na de geboorte ook waargenomen.

Een studie van begin 2017 toonde aan dat griepvaccinatie het risico op het sterven vanwege influenza aanzienlijk kan verminderen.
Griepvaccinatie kan bij griep ook de klachten verminderen. Uit dit onderzoek is ook gebleken, dat griepvaccinaties de sterfgevallen, de opnamen op de intensive care unit (ICU), de verblijfsduur op de ICU en de totale duur van ziekenhuisopnamen bij ziekenhuispatiënten verminderen.
Om je te laten vaccineren bescherm je ook mensen om je heen, die ook kwetsbaar zijn voor ernstige griepproblemen, zoals baby’s en jonge kinderen, ouderen en mensen met bepaalde chronische ziekten.

Is het griepvaccin effectief tegen alle soorten griepvirussen?
Griepvaccins zijn ontwikkeld om te beschermen tegen infectie en ziekte, veroorzaakt door drie of vier influenzavirussen (afhankelijk van het vaccin), die het meeste voorkomen tijdens het griepseizoen:

• “Trivalente” griepvaccins zijn ontwikkeld om te beschermen tegen drie griepvirussen;
• “Quadrivalente ” griepvaccins beschermen tegen vier griepvirussen.

Griepvaccins beschermen NIET tegen infectie en ziekte, veroorzaakt door andere virussen, die ook griepachtige symptomen kunnen veroorzaken. Er zijn veel andere virussen, behalve griepvirussen, die kunnen leiden tot griepachtige ziekten (ook bekend als influenza-achtige ziekte), die zich verspreiden tijdens het griepseizoen. Deze niet-griepvirussen omvatten het rhinovirus (één van de oorzaken van “verkoudheid”) en het respiratoire syncytialvirus (RSV), wat de meest voorkomende oorzaak is van ernstige ademhalingsziekte bij jonge kinderen, evenals een belangrijke doodsoorzaak bij ademhalingsziekte bij mensen van 65 jaar en ouder.

Waarom is griepvaccin meestal minder effectief tegen influenza A (H3N2) virussen?
Er zijn een aantal redenen waarom de effectiviteit van het griepvaccin tegen influenza A (H3N2) virussen lager kan zijn. Terwijl alle influenzavirussen frequente genetische veranderingen ondergaan, hebben de veranderingen die zich voordoen bij influenza A (H3N2) virussen vaker tot gevolg gehad, dat verschillen tussen de viruscomponenten van het griepvaccin en de circulerende influenzaviraussen (dwz antigeenverandering) vergeleken met influenza A ( H1N1) en influenza B virussen minimaal zijn. Dat betekent dat tussen de tijd waarop de samenstelling van het griepvaccin wordt aangemaakt en het griepvaccin wordt afgeleverd, H3N2-virussen waarschijnlijker zijn dan H1N1 of influenza B-virussen, die kunnen veranderen op manieren die kunnen beïnvloeden hoe goed het griepvaccin werkt.

Groei in eieren maakt deel uit van het productieproces voor de meeste seizoensgriepvaccins. Terwijl alle influenzavirussen veranderingen ondergaan wanneer ze in eieren worden gekweekt, hebben de veranderingen in influenza A (H3N2) virussen meestal de kans op antigeenveranderingen in vergelijking met veranderingen in andere influenzavirussen. Deze zogenaamde “ei-aangepaste veranderingen” zijn aanwezig in vaccinvirussen die worden aanbevolen voor gebruik in vaccinproductie en kunnen hun potentiële effectiviteit verminderen tegen circulerende influenzavirussen.

Hoe effectief is het griepvaccin bij ouderen?
Oudere mensen met een zwakker immuunsysteem hebben vaak een lagere beschermende immuunrespons na griepvaccinatie in vergelijking met jongere, gezondere mensen. Dit kan hen meer vatbaar maken voor de griep. Hoewel de immuunrespons lager kan zijn bij ouderen, is de effectiviteit van vaccins in de meeste griepseizoenen onder oudere volwassenen en die met chronische ziekten vergelijkbaar geweest met jongere gezonde volwassenen.

Als oudere mensen zwakkere immuunrespons hebben op griepvaccinatie, zouden ze nog steeds ingeënt moeten worden?
Ondanks het feit dat oudere volwassenen (65 jaar en ouder) zwakkere immuunrespons hebben op vaccingriepvaccins, zijn er vele redenen waarom mensen in die leeftijdsgroep ieder jaar moeten worden gevaccineerd.

• Ten eerste: mensen van 65 jaar en ouder hebben een verhoogd risico op ernstige ziekte, ziekenhuisopname en overlijdensrisico;
• Ten tweede: terwijl de effectiviteit van het griepvaccin onder de oudere mensen laag kan zijn, zijn er seizoenen waarin significant voordeel kan worden waargenomen. Zelfs als het vaccin minder bescherming biedt bij oudere volwassenen dan bij jongere mensen, is sommige bescherming beter dan helemaal geen bescherming, vooral in deze risicogroep;
• Ten derde: het griepvaccin kan beschermen bieden tegen meer ernstige problemen, zoals ziekenhuisopname en dood. Bijvoorbeeld is uit onderzoek gebleken, dat er bij iedere 4000 mensen die tegen de griep werden ingeënt, er één sterfgeval werd voorkomen. Bij zwakke, oudere volwassenen kan ziekenhuisopnamen het begin van een aftakeling van de gezondheid en mobiliteit voorkomen, waardoor het mogelijk is om langer zelfstandig te kunnen leven of om de basisactiviteiten van het dagelijks leven te voltooien. Terwijl de bescherming van oudere volwassenen uit griepvaccinatie kan variëren, is een jaarlijkse griepvaccinatie nog steeds de beste bescherming die momenteel tegen griep beschikbaar is. Er zijn een aantal gegevens die suggereren dat griepvaccinatie de ernst van griepziekte kan verminderen, dus terwijl iemand die gevaccineerd is nog steeds geïnfecteerd kan worden, kan hun ziekte milder zijn;
• Ten vierde: het is belangrijk om te weten dat mensen die 65 jaar en ouder zijn, een gevarieerde groep zijn en vaak van elkaar verschillen in gezondheid, activiteit, mobiliteit en gedrag bij het zoeken naar medische zorg. Deze groep omvat mensen die gezond en actief zijn en een goed immuunsysteem hebben, maar bij diegenen met medische aandoeningen kan hun immuunsysteem verzwakken, waardoor hun lichaam zal reageren op vaccinatie. Bij het evalueren van de voordelen van griepvaccinatie is het daarom belangrijk om te kijken naar een breder beeld dan de bevindingen uit één studie.

Hoe effectief is het griepvaccin bij kinderen?
Vaccinatie zal tegen griep bij kinderen een gelijksoortig bescherming bieden als die bij gezonde volwassenen. Uit een studie bleek, dat de effectiviteit van toediening van het griepvaccin hoger lag bij kinderen die twee doses griepvaccin kregen (zoals aanbevolen), dan bij ‘gedeeltelijk gevaccineerde’ kinderen, die alleen een enkele dosis griepvaccin kregen. Echter, de gedeeltelijk gevaccineerde kinderen kregen nog iets van bescherming.
Griepvaccin kan ernstige, levensbedreigende ziekte bij kinderen voorkomen, bijvoorbeeld:

• Uit een studie van 2014 bleek dat het toedienen van het griepvaccin het risico op griepverwante opname op de Pedriatische Intensive Care Unit (PICU) van kinderen verminderde met 74% tijdens de griepseizoenen vanaf 2010-2012;
• In 2017 was er een studie, waaruit bleek, dat het griepvaccin het risico van een kind op griep aanzienlijk verminderde. In de studie, die tussen de vier griepseizoenen tussen 2010 en 2014 bleek uit de resultaten, dat griepvaccinatie het risico op griepgerelateerde dood met de helft (51 procent) verminderde bij kinderen met medische aandoeningen en een hoog risico en voor tweederde (65 procent) bij gezonde kinderen.